کنترل و طراحی راهنمای های شهری نما

در این مقاله آموزشی نما به کنترل و طراحی راهنمای های شهری نما خواهیم پرداخت.

کنترل و طراحی راهنمای های شهری نما

نمای ساختمان ها چون نمود خارجی هر بنا می باشد و به سبب این که سازنده ی بدنه شهری بوده و در واقع بستر کالبدی شکل دهنده به تصویر ذهنی شهروندان از محیطی است که در آن قرار گرفته اند، اهمیت می یابند.

به سبب همین اهمیت است که در بسیاری از شهرهای مطرح(پیشرو) جهان، ضوابط و مقررات ویژه ای در ارتباط با سیما و کالبد شهر وجود دارد و گروهی از متخصصین با محوریت در موضوعاتی چون شهرسازی، زیبا شناسی محیط و معماری به کنترل طرح های معماری و شهرسازی از نقطه نظر هماهنگی نمای بیرونی ساختمان ها و بستر قرارگیری آن ها می پردازند.

نقش نما در معماری امروز

در سالهای اخیر با معطوف شدن توجه مردم به نقش نما در معرفی بنا و ارزش افزوده ای که از این طریق به ساختمان تعلق می گیرد شاهد تلاش های جسته و گریخته مردم برای طراحی نما بوده ایم و همزمان با تصویب طرح تفصیلی شهر تهران و تغییر در ضوابط ارتفاعی، ارائه ضوابط جدید در خصوص نحوه تاثیرگذاری عرض گذر و مساحت املاک در تراکم، نحوه اعطای تراکم تشویقی به املاک ناپایدار و فرسوده و … طراحان و کارفرمایان را با شرایط جدیدی مواجه کرده است.

بر همین اساس بسیاری از طرح های شهری تهیه شده در کشور ما، بعد طراحی نما را مد نظر قرار داده و شهرداری تهران نیز پروژه هایی را در این خصوص تعریف نموده و ضوابطی را به تصویب رسانیده است. موضوع ساماندهی نماهای شهری با لحاظ ضوابط طرح تفضیلی شهر تهران توسط معاونت شهرسازی و معماری مورد توجه ویژه قرار گرافته است.

این معاونت با ایجاد توازن و همخوانی میان حقوق فطری و ضوابط و قوانین تدوین شده در حوزه های شهری سعی در تدوین راهبردها و راهکارهایی جهت ساماندهی نماهای عام شهری خواهد داشت.

بدین امید که هم عوامل خلاقه در حوزه زیبایی شناختی و هم حقوق شهروندی و دغدغه های مدیریت شهری را مورد نظر قرار دهد و با تبدیل این راهبردها به ضوابط شفاف در حوزه ضوابط عام نمای شهری سبب ایجاد تعاملی دو سویه میان مدیریت شهری و شهروندان در امر ساماندهی نماهای شهری گردد.

نمای ساختمان های کنونی

در بحث نمای ساختمان های کنونی، چیزی که بیش تری تأثیر را دارد، سلیقه های شخصی است، این سلیقه ها در سطح گسترده هم می تواند نقطه ی قوت باشد، هم نقطه ی ضعف. البته در حیطه ی معماری یک بنا می توان به سلیقه رفتار کرد اما در واقع وقتی وارد حیطه ی عمومی می شوید، جامعه حقی بر گردن دارد که باید اجرا شود.

ممکن است که سازنده به دلیل مسائل اقتصادی و یا نداشتن دانش کافی، نتواند سازه ای منطبق با فضای اطرافش بسازد. آن وقت است که دستگاه های اجرایی باید با نظارتی ارشادی وارد عمل بشوند.

تاثیر نمای ساختمان در بدنه شهری

نمای هر ساختمان در مجموعه ی شهری که در آن حضور دارد، مؤثر است و این تاثیر را به بدنه ی خیابان ها یا میدان ها که در آن قرار گرفته است، انتقال می دهد. اگر به نمای ساختمانی واحد بدون در نظر گرفتن نمای دیگر ساختمان ها فکر شود، همگونی نمای شهری در کلیت از میان می رود.

تناقض بی جنبه ی شهری و بیان فردی نما در صورتی می تواند از میان رود که ساختمان جزئی از شهر در نظر گرفته شود و ارتباطات آن با محیط اطراف چند جانبه باشد. آنچه برای معاونت شهرسازی و معماری نگران کننده است، پاسخ گویی پر شتاب به نیازی کاملاً محسوس است.

در این ساخت و ساز پر شتاب نیاز به بررسی طرح های ارائه شده توسط جمعی از صاحب نظران و مسئولان در مراکز تایید پروانه های ساختمانی ضروری به نظر می رسد.

بررسی میدانی طرح ساختمان ها یا بناهای اطراف از لحاظ کیفیت طرح معماری نمای ساختمان، تناسب حجم آن با ساختمان های اطراف، زیبایی طرح و مصالح مورد استفاده و … نیز گامی موثر در ارتقاء کیفیت نماهای شهری است.

مهمترین عوامل تأثیر گذار در نمای ساختمان ها به ترتیب ذیل مورد بررسی قرار می گیرد:

الف:  مصالح، فرم و رنگ
ب:  ملحقات (تأسیسات و تابلو)
ج:  پیش آمدگی و بازشوهای نما
د : بام بنا
ه:  سایر موارد (توصیه های عمومی)

دستورالعمل طراحی و ساماندهی نماهای شهری

در ارتباط با هر یک از موارد فوق، سه بخش مجزا با ترتیب احکام سلبی یا الزامات(به معنی آنچه نباید انجام شود) و احکام ایجابی یا اقدامات (به معنی آن چه باید انجام شود) و توصیه ها (به معنی آنچه بهتر است انجام شود ولی رعایت و انجام آن الزامی نیست) ارائه گردیده است که لازم است مورد توجه کلیه ذینفعان و دست اندرکاران(مالکین، طراحان، تصویب کنندگان طرح ها و ناظران) قرار گیرد.

تعریف نما

نمای ساختمان که جداره خارجی بنا را تشکیل می دهد و در معرض دید قرار دارد شامل حجم و فرم آن در مرحله اول و سپس اجزاء آن یعنی سطوح باز، بسته و تقسیم کننده های عمودی و افقی می باشد.

ضروری است طرح نما حتی المقدور بیانگر عملکرد ساختمان باشد به نحوی که نوع استفاده از آن را به بیننده القا کند بطور مثال نمای یک ساختمان مسکونی در یک محله مسکونی بایستی با عملکرد ساختمان سنخیت کامل داشته باشد.

عناصر پراهمیت درنما

  • مصالح: مهمترین اجزا و عناصر تشکیل دهنده شکل و فرم نما که از دید ناظر، قابل رویت می باشد.
  • ورودی: ورودی ساختمان مدخل ارتباطی فضای عمومی به فضای خصوصی ساختمان و از مهمترین عناصر و نشانه های ساختمان می باشد.
  • بازشوها: سطحی از نما و یا دیوارهای ساختمان که به منظور عبور یا تأمین نور و تهویه با مصالحی که قابلیت عبور نور و هوا داشته و یا امکان باز و بسته شدن را دارد، پوشیده می شود.
  • پیش آمدگیها: تغییرات حجمی نما که از سطح کلی نمای ساختمان بیرون زدگی دارد.
  • بام بنا : سقف بیرونی آخرین طبقه ساختمان به عنوان بام تلقی می شود که همچون پوسته ای بر سر ساختمان قرار دارد که از نظر بصری به عنوان نمای پنجم ساختمان تلقی می گردد.
  • خط آسمان: مرز جدایی حد انتهایی جداره ساختمان ها و آسمان از دید ناظر که از کنار هم قرارگیری مجموعه های ساخته شده وفضای مابین، تشکیل می شود.

الف: فرم، مصالح و رنگ

احکام سلبی(الزامات):

  • عدم استفاده از نماهای تمام شیشه ای یا تمام فلزی
  • عدم استفاده از رنگ های نامتعارف و ناهمگون در نمای ساختمان
  • پرهیز از بکارگیری مصالح متعدد در نمای ساختمان(حداکثر ۴ نوع)
  • عدم استفاده از فرم های نامتعارف و نامأنوس (نظیر کشتی، مجسمه ، میوه ها و…) در طراحی و احداث بناها
  • پرهیز از به کارگیری مصالح برنده یا شکننده، در طبقات همکف و اول، در محدوده ای که در تماس فیزیکی با انسان قرار می گیرد. (از قبیل فلز و… )

احکام ایجابی (اقدامات):

  • ضرورت استفاده از مصالح بادوام و مانا و مقاوم در مقابل فرسایش و آلوده شدن در نما در همجواری با محورها، معابر و یا ساختمان های خاص (ز قبیل سنگ های مقاوم)
  • ضرورت هماهنگی رنگ غالب نما، با رنگ ابنیه همجوار (در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)
  • پوشاندن درز انقطاع بین دو ساختمان با مصالح متناسب با نما

تبصره ۱: نمای تمام شیشه ای عبارت است از: استفاده بیش از ۶۰ % سطح شیشه خور در نما (طبق بند ۱۲-۴-۱-۴ مبحث چهارم مقررات ملی ساختمان)
تبصره ۲: در صورت درخواست کتبی مالکین و ارائه دلایل معتبر از سوی مهندس طراح نما مبنی بر عدم رعایت بعضی از موارد فوق (احکام سلبی و ایجابی) با صلاحدید معاونت شهرسازی و معماری منطقه درخواست مطرح شده با حضور مالک و طراح، بررسی و تعیین تکلیف خواهد شد.

حالا وقتشه! این مطلب را هم بخوانید
نمای شیشه ای ساختمان ها

توصیه ها:

  • پرهیز از به کارگیری رنگ های متعدد در سطح غالب نما.
  • استفاده از مصالح قابل شستشو در طبقه همکف به منظور حفظ و زیبایی نما.
  • توصیه می گردد از مصالح آجر، سیمان، سنگ و یا ترکیبی از این مصالح در سطح نمای ساختمان ها استفاده شود.
  • در صورت استفاده از آجر در سطح نمای ابنیه از جنس آجر بندکشی شده و در صورت استفاده از سیمان به صورت آب ساب یا شسته با آبچکان مناسب باشد.
  • بهره گیری از مصالح بوم آور و مقاوم.
  • بهره گیری از ارزش های معماری ایرانی اسلامی در طراحی نما و اجزای آن
  • هماهنگی طرح و فرم نما با طرح ابنیه همجوار(در صورت برخورداری از کیفیت مناسب)

ب: ملحقات (عناصرتأسیساتی در نما و تابلو)

احکام سلبی(الزامات):

  • ممنوعیت طراحی و اجرای هرگونه تجهیزات تأسیساتی به طور نمایان در نمای اصلی، جانبی و جداره های شهری.
  • عدم درج هرگونه نوشته بر روی نمای ساختمان مازاد بر آنچه که در نقشه نمای مصوب مجاز بوده است.
  • عدم استفاده از علائم و نمادهایی که اشاعه دهنده تفکرات ضد دینی و ضد فرهنگی باشد.

احکام ایجابی (اقدامات):

  • ضرورت طراحی، اجرا و نصب کلیه عناصر مربوط به تأسیسات ساختمان اعم از مکانیکی، الکتریکی و نظایر آن در مکان هایی که در معرض دید از معابر عمومی قرار نگیرند.
  • ضرورت طراحی محل تابلو در طراحی نمای ساختمان ها

توصیه ها:

  • استفاده از جاگلی، نمای سبز و … در لبه بالک ها و یا در مجاورت پنجره ها، به منظور تامین مطلوبیت بصری در معابر، مشروط به رعایت اصول ایمنی و بهداشتی
  • هماهنگی شکل تابلوها در نمای کلیه ساختمان ها (خطوط زیرین وفوقانی تابلوها) با تابلوهای واحدهای همجوار.

تبصره۱: ملحقات شامل کولرها (اسپیلک ها) کانالهای کولر، ناودانها، سیمها و کابلهای برق و تلفن، دودکش بخاری، لوله های تاسیساتی و نظایر آن می باشد.

تبصره ۲:  مشخصات تابلوها شامل (نسبت طول، عرض، ارتفاع و هماهنگی آن با دهنه واحد تجاری یا اداری، رنگ، جنس، تکنولوژی ساخت) می باشد.

تبصره ۳: به منظور استتار کامل تأسیسات و تجهیزات، چنانچه امکان انتقال عناصر تأسیساتی و تجهیزاتی به بخش های غیرقابل رویت میسر نباشد، طرح پوشش هماهنگ با نمای اصلی ارائه گردد.

ج: پیش آمدگی و بازشوها در نما

احکام سلبی(الزامات):

  • ممنوعیت ایجاد هرگونه اختلاف سطح (لبه، پله، سکو و…) در سطح پایین نما (در خط زمین)
  • ممنوعیت ایجاد هر گونه پیش آمدگی فضای ورودی در معبرعمومی
  • پیش آمدگی عناصری همچون؛ لبه پنجره ها، قرنیز و قاب سازی های مجاز در فضای معبر عمومی، بیش از ۳۱ سانتیمتر نباشد.
  • عدم استفاده از بازشوهای با اشکال هندسی متفاوت و نامأنوس در نما.

احکام ایجابی (اقدامات):

  • ضرورت طراحی فضای ورودی ساختمان به صورت خوانا و متناسب با سایر ارکان و اجزاء نما
  • ضرورت پیش بینی تدابیری همچون قرنیز برای کف پنجره ها به نحوی که از لغزش آب بر روی نما و ایجاد لکه جلوگیری شود.

توصیه ها :

  • عقب نشینی ورودی پیاده و ماشین از حد مالکیت
  • پیش بینی فضای مورد نیاز جهت خشک نمودن البسه در محدوده ای خارج از دید عموم
  • هماهنگی خطوط تراز، پیش آمدگی ها، بازشوها و لبه بالکن ها با  نمای ساختمان های مجاور
  • هماهنگی ابعاد و اشکال بازشوها با یکدیگر و توجه به بازشوهای موجود در پلاک های همجوار

د:  بام بنا

احکام سلبی(الزامات):

  • ممنوعیت تعبیه هرگونه عناصر تأسیساتی (از قبیل ونت ها، دودکش ها و…) در بام بدون پوشش مناسب، به صورتی که از معابر جانبی، قابل رؤیت باشد.

احکام ایجابی (اقدامات):

  • ضرورت هماهنگی خط پیشانی ساختمان، پیش آمدگی و تراز بام با ساختمان های همجوار
  • ضرورت هماهنگی فرم، نما، رنگ و شکل غالب بام با ویژگی های معماری تهران
  • ضرورت پیش بینی تدابیری همچون آبچکان برای بام به نحوی که از لغزش آب بر روی نما و ایجاد لکه جلوگیری شود.

توصیه ها:

  • استفاده از پوشش گیاهی در سطح بام ساختمان با رعایک نکات ایمنی و جزئیات اجرایی
  • هماهنگی کف سازی بام با ملک های همجوار در صورت مناسب بودن کف سازی ملک مجاور

ه : سایر موارد (توصیه های عمومی)

  • رعایت هماهنگی و تناسب نما با منظر عمومی محله و مظاهر فرهنگی (درصورت برخورداری از کیفیک مناسب در بافت محلی)
  • استفاده از نور، رنگ و سایه روش در سطح نمات به نحوی که بر جذابیت بصری تاکید گردد.
  • مشخصات کفسازی معبر و محدوده جلوی ساختمان، با مشخصات نمای قسمت پایینی ساختمان و همچنین کف سازی معابر جلوی پلاک های همجوار، هماهنگ باشد). هماهنگی با شهرداری منطقه الزامی است).
  • طراح به تناسبات انسانی در طراحی نما، به ویژه در طبقات همکف تا سوم، توجه داشته باشد.
  • توجه طراحان به موضوع کیفیت نما در شب و پیش بینی نورپردازی، خصوصاً در مورد همجواری ملک با گذرهای اصلی در هر منطقه (درصورت طراحی نور شب، ارائه نقشه ها و جزئیات الزامی است)

کنترل نما

نقشه ها، مدارک و اسناد تصویری لازم برای کنترل نمای واحد ساختمانی
با هدف آشنایی کارشناسان فنی کنترل کننده نما در شهرداری های مناطق، این نیاز وجود دارد که اطلاعات و مستندات لازم برای کنترل نمای ساختمانها در اختیار آنها قرار گیرد.

تحویل نقشه حجمی ابنیه و مشخصات کیفیت مصالح بکار گرفته شده در طراحی ابنیه جدید و ابنیه مجاور(همسایگی) برای اخذ پروانه ساختمانی به مراکز بررسی و کنترل نقشه و مراجع صدور پروانه ساختمانی از سوی متقاضیان الزامی است. در این نقشه ها ایجاد هماهنگی میان احجام از نظر فرم، جنس و رنگ مصالح در واحدهای همسایگی الزامی است.

بر این اساس مدارک زیر مورد نیاز می باشد:

  • نقشه های نماهای اصلی در مقیاس ۱/۵۰و نماهای فرعی در مقیاس ۱/۱۰۰ به انضمام جدول نازک کاری با قید مصالح و مواد و رنگ های مصرفی در هر بخش از نما.
  • نقشه موقعیت استقرار ساختمان در محدوده زمین(سایت پلان) به انضمام پلان بام (به عنوان نمای پنجم)
  • ارائه نقشه ها و تصاویر سه بعدی از حجم کلی ساختمان که مبین وضعیت استقرار بازشوها، ورودی، بالکن ها و سایر احجام شاخص بنا، مصالح، بافت کلی نما و رنگ ساختمان درآینده در جوار پلاک های ساخته شده پیرامونی می باشد (شامل برش عمودی و افقی از نحوه تعبیه بازشوها در دیوار).
  • ارائه نقشه جزئیات اجرایی پیش بینی شده برای نما در مقیاس ۱/۵۰ شامل کلیه عناصر موجود در نما نظیر: فضای ورودی، خط آسمان، بازشوها، بالکن ها، احجام عقب نشسته و یا برجسته، نرده و جان پناه، سایبان و … همراه با اندازه گذاری کامل، به انضمام جزئیات اتصالات نما به اسکلت ساختمان در مقیاس ۱/۲۰نقشه سازه نگهدارنده نما
  • ارائه شیوه نورپردازی نما و تصاویری از نورپردازی شب ساختمان (بنا به ضرورت).
  • تکمیل و تایید چک لیسک طراحی توسط مهندس معمار.

نکات مهم و قابل توجه برای مالکان:

  • مالکان می بایست حداقل تصویر نمای دو پلاک مجاور از هر طرف را به هنگام اخذ نقشه نمای ساختمان ارائه نمایند.
  • ضروری است هرگونه تغییر در اجرای نقشه های مصوب شده در زمان اجرا توسط مهندسان ناظر و ماموران بازدید نواحی به اداره شهرسازی ناحیه و منطقه مربوطه گزارش شود تا دستورات لازمه از طرف ادارات نامبرده در راستای تکمیل عملیات ساختمان سازی، صادر گردد.
  • صدور پایانکار و گواهی عدم خلاف برای ابنیه جدیدالاحداث منوط به اجرای نقشه های ارائه شده جهت اخذ پروانه شهرسازی است. مهندسان ناظر مسئول اجرای دقیق نقشه های مصوب نما و حجم خواهند بود.
  • صدور گواهی پایان ساختمان منوط به ممنوعیت نصب تجهیزات الکتریکی و مکانیکی و لوله های تاسیساتی در نمای ساختمان و بالکن های بدون پوشش می باشد.
  • مالکان قبل از صدور گواهی پایان ساختمان می بایست نماسازی جانبی را انجام دهند.
  • راهنمای بررسی نقشه ها و مدارک نمای ساختمانها جهت صدور پروانه ساختمانی چک لیست طراحی و کنترل نما
  • مدارک و مستندات جهت اخذ مجوز نماهای ساختمان

امیدوارم این سری از مقالات آموزش طراحی نما برای شما دوستان مفید واقع شده باشد.

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

ارتباط با ما

شماره ثابت: 1586186-0910
شماره همراه: 1586186-0910
ساعات پاسخگویی: 10 الی 20

آدرس: میدان ولیعصر
لطفا بدون هماهنگی قبلی از مراجعه حضوری خودداری نمایید.
X
question