مفهوم منظر در معماری به یک معنا محیط پیرامون است و بر فضای ملموس و رویت پذیر اطلاق می شود اما در معنای دیگر دلالت بر ذهنیتی دارد که در انسان به واسطه مواجهه با این فضای کالبدی، نقش می بندد.
مفهوم منظر در معماری
در حالتی دیگر می توان منظر را ترکیب این دو یعنی پدیده ای مرکب از ذهنیت و عینیت تعریف کرد. در تعریف ساده و ابتدایی از معماری منظر گفته می شود که این رشته تلفیقی از علوم مهندسی شهرسازی و مهندسی معماری است که به طراحی و فضاسازی در محیط باز می‌پردازد. معماری منظر می‌تواند مربوط به یک بنا، پارک (بوستان) و غیره باشد.
جهت مشاهده سرفصل های دوره آموزش طراحی فضای سبز وارد لینک شوید.
طراحی فضای سبز
طراحی فضای سبز یا طراحی منظر به نوعی از سطوح کاربری زمین، حیاط ، باغ ، ویلا و مجتمع های مسکونی و… گفته می شود که باانواع گلها و گیاهان با اصول فنی و در نظر گرفتن شرایط اقلیمی و جغرافیایی محیط مورد نظر پوشانده شده است.
این طراحی در واقع هم نیازهای طبیعی انسان مانند علاقه به طبیعت را پاسخگوست و هم باعث آرامش روانی، پاکسازی هوا و محیط و ایجاد فضایی مفرح و شاد می نماید.
به عنوان مثال کوین لینچ در دهه ۸۰ میلادی چنین دیدگاهی به معماری منظر دارد(که البته امروزه دارای اعتبار نیست):
معماری منظر همان طراحی شهری ولی در سطح پایین است. معماری منظر در مورد انسان و نحوهٔ آرامش آن بحث می‌کند؛ یعنی هرچه‌قدر معماری منظر ما بهتر باشد، منظر ما در همهٔ زمینه‌ها – چه در زمینهٔ فرهنگی و چه در زمینهٔ اجتماعی- پیشرفت خواهد کرد.
تعریف معماری منظر
در بیشتر تعریف ها از معماری منظر و بیش از همه؛ بر تقویت ارتباط میان انسان و طبیعت و محیط تاکید شده است. همچنین به عنوان هنر و دانش تنظیم شرایط و زمینه‌سازی درک زیبایی و احساس خوشی و آسایش در محیط های طبیعی و انسان ساخت، بویژه در بخش وسیعی از فضاهای باز جوامع زیستی با تکیه بر برخی علوم پایه و مهندسی (نظیر اکولوژی، زمین شناسی،گیاه شناسی و باغبانی، آب و سیویل است.
لذا دراین رشته و حرفه تلاش میشود در مقیاس های متفاوت از آمایش سرزمین تا فضاهای خرد، بویژه به پایداری محیطی، فرایندها و زیبایی های بوم شناسی، پرداخت و آماده سازی زمین، نمایش خوانا و جذاب جلوه‌های محیط طبیعی و عناصر مهمی چون آب و گیاه در فضاهای باز توجه شود.
بعلاوه، این رشته و تخصص نقش بسیار مهمی را درمدیریت بهره برداری، نگهداری و برقراری تعادل میان مجموعه عوامل و عناصر طبیعی و مصنوع در جوامع زیستی ایفا می‌کند.
با توجه به مطالعات، آنچه در طی قرن گذشته و سالهای آغازین قرن بیست ویکم به عنوان تعریف معماری منظر یا چارچوب کلی فعالیت های آن ارائه شده است؛ از یکسو برآمده از دانش ضمنی و آموزه‌های محیطی انسان برای همنشینی با محیط طبیعی در تاریخ تمدن و بستر زندگی در جوامع زیستی است.
ازسوی دیگر، متکی بر دیدگاه‌های برخی صاحبنظران و متخصصانی است که هر یک براساس باورها، ارزش های فرهنگی، دانش و تجربه‌های خود به موضوع منظرو فعالیت‌های معماری منظر پرداخته‌اند.
معماری منظر در جامعه کنونی
بدین ترتیب، فعالیت کنونی «معماری منظر» همچنان ضمن اتکا وبهره مندی از سنت‌ها و تجربه‌های تمدن‌های کهن در پرداخت محیط و ساماندهی منظر، از تجربه‌ها و دانش نوین در حوزه‌های برنامه ریزی و طراحی، باغبانی، اکولوژی، فناوری و مهندسی آب و خاک، تاسیسات زیرساخت، مواد ومصالح و غیره برای توسعه کیفی محیط زندگی انسان و نیز صیانت از منابع طبیعی و ارزش‌های فرهنگی بهره مند میشود.
با توجه به اهدف کنونی معماری منظر، بیشتر دیدگاه‌ها و رویکردها بر جنبه‌هایی تاکید دارند که در آن کلی نگری موج می زند؛ آنگونه که آسایش، سلامت و رفاه انسان با سلامت محیط طبیعی، اکولوژی و اکوسیستم‌های حیاتی درگرو هم و یکپارچه فرض شده‌اند.
دراین مورد البته تاکید بیشتر بر جنبه‌هایی است که نقش تعیین کننده بر مفاهیم پایداری دارند و تاثیر کلی نگری بر شناخت مسائل جزئی و تعدیل کاستی‌های موجود بسیار زیاد است.
پژوهشگران این عرصه، تمایل به ایجاد ارتباطی عقلانی با ذات و سرشت بوم و طبیعت دارند. آنها درصدد جستجو برای دست‌یابی به منطقی‌ترین الگو برای درک طبیعت‌اند. معماری منظر، پیش از هر حرفه طراحی محیطی، حرفه‌ای در حل پیشرفت است. معماری منظر یکی از متنوع‌ترین حرفه‌های طراحی است.
قدم اول در ایجاد طرحهای معماری
قدم اول در ایجاد طرحهای معماری در فضاها و محوطه ها توجه به پارامترهای مکانی واهداف واحتیاجات بالقوه کسانی است که از این مکانها استفاده میکنند.
نتایج این تحقیقات در قالب یک برنامه نوشته شده فهرست یا تحلیل مکانی ارایه میشود. مرحله بعد درپروسه طراحی توجه به کانسپت یا همان تصورو مفهوم در محوطه سازی است که مجموع طرحها و ایده ها پیرامون چگونگی طراحی و بهبود وضعیت استفاده از یک فضای خاص را در بر میگیرد.
در اغلب موارد این ایده ها نتیجه تحقیقات و بررسیهای انجام گرفته است اما گاهی اوقات طرحها وایده ها قبل از تحقیقات شکل میگیرند و متعاقب بررسیهای انجام شده تغییراتی در آنها اعمال میشود.
حوزه فعالیت معمار منظر را می‌توان در حیطه‌های زیر خلاصه کرد:
- برنامه‌ریزی برای توسعه‌های جدید از لحاظ فرم و مقیاس
- طراحی منظر خیابان‌ها و زیر‌ساخت‌های عمومی شهری
- طراحی محوطه برای مدارس، دانشگاه‌ها، بیمارستان‌ها، هتل‌ها و…
- طراحی پارک‌های عمومی، پارک‌های موضوعی و فضاهای ورزشی
- طراحی محوطه‌های مسکونی، شهرک‌های تجاری و صنعتی
- برنامه‌ریزی برای ساخت بزرگراه‌ها، ساختارهای حمل و نقل، پل‌ها و تونل‌ها
- طراحی فضاهای شهری، میدان‌ها و پیاده‌راه‌ها
- طراحی منظر راه‌ها
- سازماندهی بازسازی‌های شهری
- ساماندهی مناظر طبیعی، تاریخی و توریستی
- حفاظت از باغ‌های تاریخی
- برنامه‌ریزی ساخت مخازن، سدها، نیروگاه‌ها و صنایع بزرگ
- ارزیابی محیط و منظر، ارائه طرح برای مدیریت سرزمین و آمایش آن
